Batı Afrika’daki iklim faktörlerinin çikolata üreticilerini kakao temin etme noktasında zor duruma sokmasıyla kakao fiyatları tarihi zirveyi görürken, New York Ticaret Borsası’nda işlem gören mayıs vadeli kakaonun ton başına fiyatı, 9 bin 600 doların üzerine çıkarak tüm zamanların en yüksek fiyatına ulaştı.
Veri analitiği ve danışmanlık firması GlobalData’ya göre, 2023-2024 sezonunda önceki 12 aya kıyasla kakao arzında yaklaşık yüzde 8’lik düşüş öngörülürken, kayıpların başlıca nedeni; en büyük iki tedarikçi olan Fildişi Sahili ve Gana’daki sorunlar gösterildi.
Fildişi Sahili ve Gana’daki büyük kakao fabrikalarının tohum maliyetlerini karşılayamadığı için üretimi kısma veya durdurma kararı almasıyla kakao fiyatları rekor kırmaya devam etti. En önemli üretici ülke olan Fildişi Sahili’nde önemli ölçüde daha düşük bir kakao hasadı bekleniyor.
Fildişi Sahili dünya kakao arzının yaklaşık yüzde 45’ini gerçekleştiriyor. Ancak Nijerya ve Gana gibi diğer kakao üreticisi ülkelerdeki hasat da beklentilerin oldukça altında kalıyor.
HASADIN DÜŞÜK OLMASI TAHMİN EDİLİYOR
Kakao çekirdeklerinin gelişimini etkileyen sıcaklık ve kuraklık nedeniyle nisan ayında başlayacak ara hasadın da geçen yıla göre düşük olacağı tahmin ediliyor.
Sınırlı arz, hızla artan fiyatlarla kakao piyasasında belirsizliklere sebep olurken New York ve Londra kakao vadeli işlem piyasalarında kakao çekirdeği fiyatları dün tüm zamanların en yüksek seviyelerini gördü. Son 3 ayda New York’da yüzde 150’den fazla arttı. Mart 2023’den beri ise fiyatlar yüzde 255 artış gösterdi.
Geçen yıl yüzde 61’den fazla artarak uranyumdan sonra en çok yükselen hammadde haline gelen kakaonun bu yıl da ton başına fiyatının 9 bin dolar seviyesinde olan bakırı geride bırakması dikkati çekti.
KURAKLIK VE ŞİDDETLİ YAĞMUR NEDENİYLE HASAT AZALDI
Kakao arzında sorunlarının ana nedeni uzun süreli kuraklık ve şiddetli yağmur gibi kötü hava koşulları gösterilirken, bitki hastalıkları da mahsulü etkiliyor. Özellikle de kakao ağaçlarının ölmesine neden olan CSSVD virüsü kakao üretimini olumsuz etkileyen önde gelen faktörler arasında yer aldı.
Virüsten etkilenen ağaçların kesilmesi gerekirken, yeni dikilen ağaçların meyve vermesi 3 ila 5 yıl alıyor. Bu nedenle gelecek 2-3 yıldaki arzın son 15-20 yılın ortalamasından daha düşük olabileceği ve bunun da kakao çekirdekleri için ortalamanın üzerinde fiyatlara yol açabileceği öngörülüyor.
Arz endişesi nedeniyle, birçok şirket kendisini daha fazla fiyat artışından korumak için vadeli işlem sözleşmelerine giriyor. Bu da kakao rallisini daha da hızlandırıyor. Şu anda New York Ticaret Borsasında martta teslim edilmek üzere işlem gören vadeli kakao kontratları mayıs vadeli kontratların üzerinde işlem görüyor.
Bu durum “backwardation” olarak (spot fiyatların vadeli işlemlerden daha yüksek seviyelerde işlem görmesi) adlandırılıyor ve arz sıkıntısına işaret ediyor. Normalde, daha uzun vadeli işlemler daha kısa vadeli işlemlerin üzerinde kote ediliyor.
ÇİKOLAYA HAYRANLARI İÇİN ÜZÜCÜ HABER
Dünyadaki kakao üretiminin yüzde 60’ını karşılayan iki ülkeden gelen haberlerin ardından, tüm dünyada çikolata fiyatlarının da keskin bir şekilde artması bekleniyor.
Yükselen kakao fiyatlarının ralli yapması tüketiciler için sıkıntılı bir sürece işaret ediyor. Çikolata üreticileri, yüksek kakao fiyatlarını ya fiyat artışları şeklinde ya da ambalaj boyutlarını azaltarak tüketicilere yansıtıyor.
İklim koşulları nedeniyle kakao hasadının azalması çikolata üreticilerini fiyat artırımı yapmaya itmişti. Üretim kesintisinin devam etmesiyle çikolata fiyatlarının daha da sert artabileceği tahmin ediliyor.
ÇİFTÇİLER REKOR FİYATLARDAN FAYDALANAMADI
Gana ve Fildişi Sahili’ndeki yoksul kakao çiftçilerinin henüz rekor fiyatlardan faydalanamaması da dikkati çekiyor. Her iki ülkedeki kamu satış şirketleri, ekimde başlayan hasadın yarısından fazlasını 2023 baharında, bugünkü fiyatların yarısına, satış yaptı.
Bunun yanında küresel kakaonun neredeyse 3’te ikisini sağlayan Gana ve Fildişi Sahili’nde, 5-17 yaş arasındaki çocukların yüzde 43’ü kakaodaki çocuk işçiliğinden etkileniyor. Bu da yaklaşık 1,5 milyon çocuk anlamına geliyor.
